Fiscus mag niet binnen via de achterdeur

De fiscus tracht via een strafrechtelijke route informatie te verkrijgen over een vennootschap, terwijl de belastingplichtige niet meewerkt aan een verzoek om inzage in de administratie. In plaats van te wachten op toestemming via de fiscale weg, schakelt de fiscus het Openbaar Ministerie in en laat via het strafrecht administratie in beslag nemen.

Het hof van beroep te Gent oordeelt in deze zaak dat de fiscus niet de strafrechtelijke weg mag gebruiken als alternatief voor bevoegdheden die ze fiscaalrechtelijk niet kan uitoefenen. Er moet sprake zijn van een daadwerkelijke verdenking van een strafbaar feit om de strafrechtelijke bevoegdheden in te zetten. Het Openbaar Ministerie mag niet als 'doorgeefluik' fungeren voor de fiscus zonder eigen onderzoek of verdenking.

Het hof stelt dat het inzetten van strafrechtelijke bevoegdheden in fiscale zaken alleen mag wanneer er een redelijke verdenking van een strafbaar feit is, en het strafprocesrecht niet wordt gebruikt als sluiproute om fiscale informatie te verkrijgen die via belastingrechtelijke weg niet verkregen kan worden.
Het arrest bevestigt daarmee het legaliteitsbeginsel en het verbod op détournement de pouvoir (misbruik van bevoegdheden). Als een overheidshandeling een ander doel dient dan waarvoor de bevoegdheid is verleend, is dat in strijd met de rechtsstaat.

De uitspraak is van belang voor fiscalisten omdat vooreerst de grenzen van samenwerking tussen fiscus en justitie duidelijk worden afgebakend. Verder beschermt het cliënten tegen indirecte of onrechtmatige informatievergaring. Tenslotte biedt het ruimte om in bezwaar of beroep vergaard bewijs (via de ‘achterdeur’) aan te vechten op grond van onrechtmatigheid.

De uitspraak dwingt de fiscus tot terughoudendheid bij het inschakelen van het strafrecht voor fiscale doeleinden. Er moet voldoende onderbouwing zijn voor een strafrechtelijk onderzoek. Loutere fiscale motieven zijn dus onvoldoende.

Deze uitspraak kan worden gezien als een bevestiging van de bescherming van fundamentele rechten van burgers tegen een overheidsoptreden dat zijn bevoegdheden overschrijdt. Het herbevestigt het beginsel dat rechtsbescherming niet mag worden ondermijnd door 'slimme' constructies van overheidsinstanties.

Het hof van beroep te Gent trekt een duidelijke grens: de fiscus mag niet via een strafrechtelijke omweg informatie verzamelen die zij fiscaal niet mag krijgen. Dit arrest verstevigt de positie van belastingplichtigen, dwingt tot zorgvuldigheid bij overheidshandelen, en bevestigt fundamentele rechtsbeginselen als legaliteit en fair play in fiscale procedures.